Βασιλικός...ένα φυτό που δεν πρέπει να λείπει από κανένα σπίτι!

Ο βασιλικός (Ώκιμο το βασιλικό, Ocimum basilicum) είναι ένα αρωματικό φυτό που ανήκει στην οικογένεια των χειλανθών (Labiatae).

Είναι πολύ γνωστό και διαδεδομένο στα ήπια και ζεστά κλίματα. Είναι στενός συγγενής άλλων γνωστών αρωματικών φυτών, όπως το δεντρολίβανο, η ρίγανη, η μαντζουράνα, η μέντα και η φασκομηλιά κατάγεται από τις τροπικές περιοχές της Ασίας και της Αφρικής, από όπου και μεταφέρθηκε στις χώρες της Μεσογείου.  

Είναι φυτό μονοετές, ποώδες, (υπάρχουν όμως είδη πολυετή και θαμνώδη) ύψους 30-40 cm, με στέλεχος που έχει πολλά κλαδιά και πυκνό φύλλωμα φωτεινού, πράσινου χρώματος. Πολλές φορές τα φυτά μοιάζουν με στρογγυλούς θάμνους. Τα φύλλα είναι μονά, αντίθετα, ωοειδή, με περιθώριο ακέραιο ή ελάχιστα οδοντωτό. Τα λουλούδια είναι διαταγμένα σε χαλαρούς σπονδύλους και σχηματίζουν μασχαλιαίους στάχεις, χρώματος άσπρου, κόκκινου ή ιώδους, ανάλογα με την ποικιλία: είναι αρωματικά, πλούσια σε νέκταρ και προσελκύουν τις μέλισσες. 

Απαιτήσεις του φυτού

Σαν φυτό δεν είναι καθόλου απαιτητικό, αν εξαιρέσετε το πότισμά του, που από τα μέσα Ιουνίου και μετά θα πρέπει να είναι καθημερινό και αν τον "κουρεύετε" και τακτικά και φροντίσετε το σημείο που θα τον τοποθετήσετε να έχει αρκετό ήλιο, θα διατηρηθεί  ολοζώντανος και καταπράσινος όλο το καλοκαίρι. Τα άσπρα ή ροζ/μωβ λουλούδια του μυρίζουν εξίσου έντονα και περιέχουν τους σπόρους που όταν τα λουλούδια ξεραθούν μπορείτε να μαζέψετε για να φυτέψετε καινούργιους βασιλικούς την επόμενη άνοιξη. Πάντως αν δεν σας ενδιαφέρει η συλλογή σπόρων με το που αρχίσουν στην κορυφή του να βγαίνουν τα πρώτα λουλουδάκια θα πρέπει το φυτό να κουρευτεί, το γνωστό "κορφολόγημα",  για να παραμείνει "φουντωτό" και υγιές διαφορετικά τα κλαδιά του θα αρχίσουν σιγά σιγά να εξασθενούν.

Πολύ εύκολο και στον πολλαπλασιασμό του φυτό, αφού εκτός από την διαδικασία με σπόρους, μπορείτε να δημιουργήσετε νέες ρίζες είτε τοποθετώντας ένα τρυφερό κλωναράκι στο νερό είτε απευθείας μέσα σε χώμα, που θα φροντίζετε να διατηρείτε ελαφρά υγρό. Ειδικά μέσα στο νερό είναι σίγουρο ότι μετά από μερικές εβδομάδες θα έχει αποκτήσει ρίζες και θα είναι έτοιμος για φύτεμα, στο χώμα για να είστε σίγουροι για την επιτυχία του "εγχειρήματος" δοκιμάστε με κάμποσα τρυφερά κλωναράκια, κάποια απ΄όλα σίγουρα θα ριζώσουν. 
Μπορείτε να διαλέξετε τους βασιλικούς που σας αρέσουν ανάμεσα από πάρα πολλές ποικιλίες με βασική τους διαφορά το μέγεθος των φύλλων αλλά και τις ...διαβαθμίσεις στο άρωμα και το πράσινο χρώμα, πάντως γενικά τα πιο ανοιχτόχρωμα φυτά με το πιο μικρό και σγουρό φύλλωμα είναι περισσότερο ανθεκτικά και πιο εντυπωσιακά σε εμφάνιση. 
Ανάμεσα σε όλες τις ποικιλίες θα βρείτε και τους "χειμωνιάτικους" βασιλικούς, αναπτύσσονται πολύ σε ύψος με την βοήθεια των κατάλληλων στηριγμάτων και  αντέχουν σε συνθήκες κρύου πολύ περισσότερο απ΄όσο οι συνηθισμένες καλοκαιρινές ποικιλίες, χωρίς βεβαίως αυτό να σημαίνει ότι δεν θα πρέπει τους πολύ κρύους μήνες να τους εξασφαλίσετε μια σχετικά προστατευμένη από τη βροχή και τον αέρα θέση ή και να τους μεταφέρετε στο εσωτερικό του σπιτιού.
Παρ΄όλα αυτά, ο βασιλικός αποτελεί ...σήμα κατατεθέν του ελληνικού καλοκαιριού γι΄αυτό και φροντίστε να υπάρχει στον κήπο, στο μπαλκόνι ή και μέσα στο σπίτι για να σας θυμίζει με το άρωμά του πως το καλοκαίρι είναι ...εδώ. 

Ο βασιλικός αν και είναι αρωματικό φυτό, χρησιμοποιείται σαν καρύκευμα σε πολλά φαγητά, στην ποτοποιία (για παράδειγμα, στο ποτό Σαρτρέζ) και στην στην κονσερβοποιία (π.χ. σε κονσέρβες τομάτας και σαλτσών). Τέλος, από το βασιλικό εξάγεται αιθέριο έλαιο που χρησιμοποιείται τόσο στην φαρμακοποιία όσο και στην αρωματοποιία (το καλύτερο παράγεται στην Ιάβα και στην Ερυθραία).

Υπενθυμίζουμε πως για τη μαγειρική, τα φύλλα μπορούν να διατηρηθούν ξερά, κλεισμένα ερμητικά σε γυάλινα βάζα, ή σε καταψύκτη, όπου διατηρούν για πολύ καιρό όλο το άρωμά τους.

Ποικιλίες

* Μεγάλος πράσινος βασιλικός: θεωρείται το πρωτότυπο του είδους, με πλούσια συμπαγή βλάστηση, ωοειδή φύλλα σε φωτεινό πράσινο χρώμα και ευχάριστο αλλά όχι πολύ έντονο άρωμα. Απ’ την ποικιλία αυτή, παράγονται τα καλύτερα αιθέρια έλαια.

* Μεγάλος ιώδης βασιλικός: μοιάζει με την ποικιλία «Μεγάλος πράσινος βασιλικός» και έχει λουλούδια, φύλλα και στελέχη ιώδη.

* Βασιλικός με φουσκωτά φύλλα: έχει βλάστηση πιο περιορισμένη από τον «Μεγάλο πράσινο βασιλικό» και τον «Μεγάλο ιώδη βασιλικό» και πλατιά, φουσκωτά φύλλα, με άκρες διπλωμένες, σαν του ραδικιού.

* Βασιλικός ο κοινός: είναι η πιο ανθεκτική ποικιλία, όχι πολύ φουντωτός, με λουλούδια άσπρα κι άρωμα πολύ δυνατό, καλλιεργείται και σε γλάστρα.

* Βασιλικός Ναπολετάνο: με φύλλα σαν μαρουλιού έχει φύλλα φουσκωτά και διπλωμένα: είναι η καλύτερη ποικιλία για καρυκεύματα και κονσέρβες. 

* Μαμούθ: Η ποικιλία αυτή είναι ημινάνα, με άφθονα και πολύ πλατιά φύλλα. Χρησιμοποιείται κυρίως για αποξήρανση. 

* Ώκιμο το μικρόφυλλο (Ocimum minimum): ο βασιλικός αυτός είναι γνωστός σαν «μικρός βασιλικός» ή «νάνος» και αποτελεί ένα ξεχωριστό είδος, με μικρό ανάστημα (20 cm), φουντωτό σε σχήμα σφαίρας φύλλωμα και χαρακτηριστικό λεπτό άρωμα. Καλλιεργείται και σε γλάστρα, καθώς επίσης, χρησιμοποιείται και σαν διακοσμητικό στις μπορντούρες των κήπων, για τα όμορφα πράσινα ή κοκκινωπά φύλλα του.

Οφέλη για την υγεία

• Προστατεύει το DNA: Ο βασιλικός περιέχει ενεργά συστατικά που ονομάζονται πολυφαινόλες ή αλλιώς φλαβονοειδή, τα παρέχουν προστασία σε κυτταρικό επίπεδο. Αυτά είναι το orientin και το vicenin, τα οποία είναι δύο υδατοδιαλυτά φλαβονοειδή που προστατεύουν τα κύτταρα και τα χρωμοσώματα από την ακτινοβολία και το οξυγόνο που προκαλεί οξείδωση.
• Αντιβακτηριακές ιδιότητες: Ο βασιλικός έχει αποδειχθεί ότι παρέχει προστασία ενάντια της ανεπιθύμητης βακτηριακής ανάπτυξης. Αυτές οι αντιβακτηριακές ιδιότητες του βασιλικού δεν συνδέονται με τα μοναδικά φλαβονοειδή του, αλλά αντ’ αυτού με τα πτητικά έλαια του, τα οποία περιέχουν εστραγόλη, λιναλοόλη, κινεόλη, ευγενόλη, σαβινένιο, μυρκένιο, και λιμονένιο, ουσίες με σημαντική αντιμικροβιακή και αντιφλεγμονώδη δράση. Μάλιστα, έρευνες έχουν δείξει ότι η εστραγόλη και η ευγενόλη προστατεύουν έναντι στη δράση μικροοργανισμών, όπως ο σταφυλόκοκκος και οι ψευδομονάδες. Επιπλέον, εργαστηριακές μελέτες έχουν δείξει την αποτελεσματικότητα του βασιλικού στον περιορισμό της ανάπτυξης πολλών βακτηριδίων, όπως: Listeria monocytogenes, Staphylococcus aureus, Escherichia coli, Yersinia enterocolitica, και Pseudomonas aeruginosa.
• Αντιφλεγμονώδη δράση: Η ευγενόλη στο βασιλικό έχει αντιφλεγμονώδη δράση με τον ίδιο τρόπο όπως τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ) και μπορεί να προσφέρει συμπτωματική ανακούφιση στη ρευματοειδή αρθρίτιδα ή χρόνιες φλεγμονές του εντέρου. 
• Θρεπτικά συστατικά: Ο βασιλικός είναι πλούσιος σε αντιοξειδωτική προβιταμίνη Α, που βοηθάει στο άσθμα, στην οστεοαρθρίτιδα και τη ρευματοειδή αρθρίτιδα. Είναι επίσης καλή πηγή μαγνησίου, που προάγει την καρδιαγγειακή υγεία, καλίου και βιταμίνης C και πολύ καλή πηγή σιδήρου και ασβεστίου. 

Τέλος, δεν γίνεται να μην παραθέσουμε και μια συνταγή για πέστο έτσι ώστε να απολαύσετε και γευστικά τον βασιλικό σας!

Συστατικά:

• 50 γρ. φρέσκο βασιλικό
• 1-2 σκελίδες σκόρδο
• 20 γρ. κουκουνάρι
• 20 γρ. κάσιους
• 6 κ. σ. έξτρα παρθένο ελαιόλαδο
• 2 κ. σ. παρμεζάνα
• λίγο χυμό λεμόνι προαιρετικά
• αλάτι
• πιπέρι

Εκτέλεση:

• Βάζουμε όλα τα υλικά, εκτός από την παρμεζάνα, στο μούλτι και χτυπάμε καλά μέχρι να γίνει πολτός όλο το μείγμα.
• Στο τέλος προσθέτουμε την παρμεζάνα και χτυπάμε λίγο ακόμα.
• Ελέγχουμε αν χρειάζεται κάτι και το συμπληρώνουμε.